Clowns on Tour in Bosnië 1 Impressie van het land

Ja, daar zaten we dan, op woensdagmiddag, redelijk onverwacht, ergens in een dorpje in de buurt van Sanski Most, Bosnië-Herzegovina aan de verjaardagstaart van iemand die we drie dagen ervoor hadden leren kennen. Iets minder dan een week eerder waren we uit Nederland vertrokken. We troffen een prachtig land, met veel ongerepte natuur en veel vrolijk gekleurde nieuwe huizen. Een aanblik die hoop verschaft.

Maar veel van de natuur zal voorlopig zo goed als ongerept blijven, met dank aan de vele landmijnen die in de oerbossen geplaatst zijn. Mensen blijven er weg. Beren, vossen en herten leven er ongestoord, totdat ze de pech hebben een mijn tegen te komen. Binnenin de huizen trachten de bewoners hun leven zo goed als kwaad op te bouwen. Maar dat valt niet altijd mee. Er is geen werk en er zijn oude wonden. Toch lijkt vanaf de buitenkant alsof er nooit iets gebeurd is. Fiere moskeeën worden afgewisseld door vrolijk geschilderde kerken. Alleen de vele leegstaande fabrieken, een verlaten mijn, en diverse monumenten verraadden vervlogen tijden. Het gebied heeft onderdeel uitgemaakt van het Byzantijnse rijk, het Habsburgse rijk en communisme en oorlogen gekend.

We zitten die woensdagmiddag in de tuin naast zo’n nieuw huis in een prachtig omgeving. Heel veel groen en redelijk ongerept, zo schijnt. Alle huizen zijn er nieuw en sommigen zelfs deels nog in aanbouw. Het lijkt een lieflijk nieuw net gevestigd dorpje. Maar niets is minder waar, want enkele decennia geleden was hier nog een stad die volop activiteit kende. Onweerswolken trekken die middag over en wij, zeven clowns, een filmer en de Bosnische familie waar we op bezoek zijn, genieten van een heerlijk stuk taart. Van buitenaf een idyllisch tafereeltje. Maar de bewoners zullen nooit vergeten dat ze ooit hun land moesten ontvluchten en bij terugkomst slechts verkoolden resten van hun huis terugvonden. Hun nieuwe huis is gebouwd op de verwoeste fundamenten van het verleden. Onze gastvrouw en haar man mogen zich wat werk betreft gelukkig prijzen. Zij hebben werk. Hun ouders, die het onderste deel van het nieuwe huis bewonen, zijn minder gelukkig. Nog twee jaar werken voor recht op pensioen. Maar er is geen werk voor ze. De streek kent 50 – 75% werkloosheid. Dus blijft er niets anders over dan het verbouwen van groente in de kas en op het kleine stukje land naast het huis. En met elkaar te delen wat er is. De verhalen die we gehoord hadden, werden in deze achtertuin ineens levensecht.

Bij de meeste mensen die wij spraken (die allen tijdens de oorlog in Duitsland hadden gewoond), was de blik gericht op de toekomst. Niet omkijken, maar kijken naar wat er mogelijk is. Vooral onze hotelmanager was een zeer ondernemende man. En ook een genereus mens. Hij geeft veel weg, met als voorwaarde dat er gebruik gemaakt wordt van zijn giften. Dus het stuk land dat hij weggaf, moest wel bebouwd worden. We spraken kort over de oorlog en over Dutchbat. Over het schuldgevoel dat velen van hen droegen. Hij vond dit niet terecht. Degenen die de oorlog waren gestart, waren de enigen die de echte schuld droegen in zijn ogen. En voor hem ging het leven door. Om het land weer op te bouwen, moet er gewerkt worden. Volgens hem was er genoeg mogelijk, maar je moet het wel doen. Niet bij de pakken neer gaan zitten. Hij was dankbaar voor onze komst. Enerzijds voor wat wij iets voor zijn land wilden doen en anderzijds omdat hij ons een beeld van Bosnië kon schetsen dat voorbij de herinnering van de oorlog ging. Dit deed hij vol overgave en trok er zelfs nog een hele middag voor uit waarop hij ons op sleeptouw nam en wij een aantal hele mooie plekken te zien kregen en heerlijk traditioneel Bosnisch eten konden proeven.

Wij, Clowns on Tour hadden als doel verschil te maken in het leven van de kinderen, volwassenen en bejaarden die we tegen kwamen. Om even op aangename manier aanwezig te zijn in elkaars leven. Om zo elkaars sterke kanten te spiegelen. Om ons te herinneren dat wat er ook is, er altijd liefde, humor en verbinding kan zijn en dat we meer zijn dan onze wonden. En dat met de luchtigheid van een clown.

Een clown is in feite een levenskunstenaar. “Laat je een bal vallen, pak ‘m dan lachend weer op”, leerde Michael Fuchs ons tijdens een jongleerworkshop in Neurenberg op de heenweg. “Iedereen mag best zien dat je die bal hebt laten vallen, als je maar laat zien dat jij er ok, mee bent. Een clown kent geen falen”, vulde Lidion Zierikzee aan. “Hij ontdekt alleen maar.” En een ontdekkingsreis werd het. Niet alleen naar het land, zoals hier beschreven, maar ook naar de mensen die we tegenkwamen, elkaar en onszelf. Soms was het nodig om de vallende ballen ook even te benoemen naar elkaar. Daarvoor hielden we uitgebreide evaluaties, zodat we als team sterk bleven en er konden zijn voor de mensen voor wie we kwamen. Onze aanwezigheid voelde soms als druppels op een gloeiende plaat. Maar druppels gecombineerd met zonlicht geven soms regenbogen die nieuwe werelden openen, zoals Lidion Zierikzee de kinderen leerde in de Regenboogboomsessies die ze gaf. Maar hierover en over onze clownsactiviteiten meer in deel 2

 

Meer (en betere) foto’s zie website van fotograaf Simon Claassen (bovenstaande foto’s zijn gemaakt door mijzelf met mijn telefoon)

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *